A jednak klienci TFI trochę wystraszyli tego co dzieje się na giełdzie krajowej i giełdach zagranicznych. Zaczynam od tej refleksji, bo co najmniej od kilku miesięcy Polacy inwestujący za pośrednictwem TFI lekceważyli ostrzeżenia analityków. Można wręcz było dostrzec odwrotną reakcję. Im ostrzeżenia przed korektą na światowych giełdach i krajowej się nasilały, tym bardziej Polacy inwestowali w akcje. Oczywiście struktura inwestycji w TFI nie jest najlepszym miernikiem naszych preferencji. Należy pamiętać, że w TFI inwestuje ok. 2,5 mln Polaków. Pozostali , którzy posiadają nadwyżki finansowe, lokują je głównie w bankach. W sierpniu ubiegłego roku „ryzykowne” fundusze (akcyjne, mieszane i niestandardowe) stanowiły w strukturze TFI niemal 49%. Rok później, czyli w sierpniu tego roku udział tego typu funduszy przekraczał 67% (w VII 2007 było maksimum, czyli 68,5%). W tym czasie udział funduszy bezpiecznych w strukturze spadł z 24,6% do 12,6%. W ciągu roku do funduszy trafiło (szacowane saldo wpłat i umorzeń) trafiło niemal 40 mld pln. Z tego prawie 80% trafiło do funduszy akcyjnych lub mieszanych. Zaznaczam, że znaczna część wpłat (w tym do funduszy akcyjnych) przypadała na rok obecny. Warto przypomnieć, że do pierwszych dni lipca wartość wpływów do TFI przekroczyła wpływy za cały poprzedni rok, czyli prawie 26 mld pln. W czerwcu i w lipcu wpływy do funduszy (przypominam: saldo wpłat i umorzeń) przekraczały 5 mld pln w każdym z wymienianych miesięcy.
Korekta na krajowej giełdzie trwająca od końca I dekady lipca do połowy sierpnia i medialna dyskusja wokół niej (łącznie z komunikatami w głównych wydaniach wiadomości) musiała na inwestorach zrobić wrażenie. W ciągu miesiąca ponieśli stratę, bądź nic nie zyskali, ci którzy inwestowali w akcje od II połowy marca. Pomijam już przy tym koszt prowizji. Wtedy zasięg czasowy można przenieść nawet do początku roku. To musiało mieć jakiś wpływ na zachowanie inwestorów. Ciekaw byłem tylko jaki. W II połowie sierpnia WIG odrobił niemal połowę straty, by ponownie zachwiać się na początku września. Ale skoro omawiam zachowanie inwestorów za VII i VIII, to zdarzenia z końca sierpnia i z września, są bez znaczenia dla prowadzonej analizy.
Radykalne obniżenie napływu nowych środków w sierpniu i przemieszczenia pomiędzy typami funduszy, wskazują że inwestorzy mają dość przyzwoity refleks. Saldo wpłat i umorzeń w sierpniu wyniosło zaledwie 0,35 mld pln. Przyznam pokornie, że obawiałem się większej wartości, czyli wolniejszej reakcji inwestorów. Ciekawy jestem, co odegrało większą rolę: świetna obserwacja wydarzeń giełdowych czy szybka reakcja pośredników, którzy przekazali informację pracownikom sieci sprzedaży by znacznie ostrożniej oferowali fundusze akcyjne? Kiedy jednak przyjrzeć się zmianom w strukturze funduszy i ich skali, to mój podziw dla szybkości i skali reakcji znacznie słabnie.
Generalnie wartość aktywów w sierpniu w portfelach TFI spadła zaledwie o 2,5%, po wzroście o 1,5% w lipcu. Przypomnę tylko, że w ostatnich dwóch miesiącach WIG (wg wartości na koniec miesięcy kalendarzowych) spadł odpowiednio o 3,6% i 4,7%. Wartość polskich funduszy akcyjnych spadła w ciągu miesiąca o 6,1% (w lipcu wzrosła o 3,4%). Z tychże funduszy wypłaty sięgnęły 0,5 mld pln. Tak więc w prawie 80% spadek wartości funduszy akcyjnych spowodowanych był jedynie spadkiem cen akcji. Dość podobnie działo się w funduszach mieszanych. Tu jednak wypłaty środków stanowiły ok. 27% miesięcznej utraty wartości funduszy z tej rodziny. Ciekawostką są natomiast fundusze zagraniczne akcyjne. Saldo wpłat i umorzeń sięgnęło 0,5 mld pln. W czerwcu i lipcu saldo sięgało wartości po 1 mld pln. A wszystko to dzieję się w sytuacji kiedy na zagranicznych rynkach też nie jest wesoło, a złoty nie zdradza ochoty do trwałego osłabienia. Dodatkowo wyniki funduszy zagranicznych trudno określić jako rewelacyjne. Wręcz przeciwnie. Wzrost wartości akcyjnych funduszy zagranicznych to głównie efekt stale poszerzanej oferty przez TFI. Obecnie brak w ofercie TFI akcyjnego funduszu zagranicznego, albo funduszu który deklaruje przynajmniej częściowe inwestowanie w akcje zagraniczne, to poważny dyshonor. Już nawet fundusze środkowoeuropejskie przestają być nowością.
Rosnące ryzyko na giełdach oraz doświadczone spadki spowodowały przełamanie niechęci do funduszy bezpiecznych. Odwrócenie sympatii miało już miejsce w lipcu. Jeszcze w maju i czerwcu „uchodziło” z tych funduszy po kilkaset milionów pln. W sierpniu ruch środków był już dokładnie odwrotny. Obok zagranicznych funduszy akcyjnych, bezpieczne fundusze to niemal jedyne które odnotowały wzrost (oprócz dolarowych). Wartość łączna funduszy bezpiecznych w ciągu miesiąca wzrosła o ponad 7%. Same tylko fundusze pieniężne i gotówkowe wzrosły o 12% (w lipcu wzrost o 2,7%). Wartość krajowych funduszy papierów wartościowych wzrosła dopiero w lipcu (o 4,7%). Ruchy te świadczą o tym, że jako pierwsi bezpieczniejsze pozycje zajmują głównie duzi inwestorzy oraz że racjonalnie wybierają typ funduszy. Specyfika portfeli tych dwóch typów funduszy bezpiecznych nieco się różni. Fundusze rynku pieniężnego skupiają się na krótkich papierach wartościowych i lokatach bankowych (też krótkich). To pozwala na lepszą obronę przed aktualnym wzrostem stóp procentowych w Polsce. Skład portfeli funduszy obligacyjnych (zestawienie obligacji o stałej i zmiennej stopie procentowej) powoduje, że nie są one najlepszym instrumentem w obecnej sytuacji, czyli ryzyka dalszych spadków na giełdzie i dalszego wzrostu stóp. Szczerze mówiąc będą one w większości przegrywać w najbliższym czasie nawet z lokatami bankowymi.
Przed przystąpieniem do pisania tego tekstu, kusiło mnie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jak ocenić opisane wyżej ruchy obronne krajowych inwestorów. Obecne zachowania inwestorów można w gruncie rzeczy porównać tylko do sytuacji z połowy ubiegłego roku bądź spadkach po tzw. bańce internetowej. Biorąc to pod uwagę oraz fakt, iż zaliczyliśmy w ciągu miesiąca (przełom lipca i sierpnia) spadek WIGu o ok. 15%. przy pogarszającej się atmosferze na zagranicznych rynkach, to dotychczasowa reakcja rynku (zmiana wartości aktywów i zmiana w strukturze typów funduszy) jest raczej powolna. Sądzę że jesteśmy w trakcie przeglądu polityki inwestycyjnej Polaków i obserwacji co będzie dalej. Podejrzewam, że kierunek i tempo zmian (w strukturze) powinno być kontynuowane we wrześniu i październiku. Niemniej zmiany jakie obserwowaliśmy w sierpniu w funduszach wskazują, że najwięksi inwestorzy są gotowi do szybkiej zmiany strategii.
Ciekawostką jest brak zainteresowania funduszami niestandardowymi, chociaż to one powinny się cieszyć największym zainteresowaniem. A można tam znaleźć fundusze deklarujące iż dzięki szerokim możliwościom inwestycyjnym (operacje hedgingowe, rynki towarowe, rynki walutowe itd.) są w stanie osiągać dobre wyniki nawet przy spadkach giełdowych. Jak na razie mało tam ciekawych osiągnięć. Potwierdza to jedynie fakt iż zmiany na rynkach były jednokierunkowe i wszyscy koncentrowali się na akcjach bądź innych rynkach gdzie zarabianie nie stwarzało poważniejszych problemów.
W powyższej analizie korzystałem m.in. z danych udostępniony przez Analizy Online.
