Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w III kwartale 2005 r. oraz opublikowane niemal równocześnie dane dotyczące PKB były z niecierpliwością oczekiwane przez ekonomistów i rynki finansowe. Z dwóch powodów. Pierwszy to obawy o słabnące tempo wzrostu gospodarczego w bieżącym roku, a drugi – możliwość porównania z III kwartałem 2004 r. Był to pierwszy kwartał w całości przypadający na okres „po wejściu” do UE. Wyniki po 2-3 wcześniejszych kwartałach (tzn. IV 2004 – II 2005), nie pozwalały w pełni oddzielić od siebie efektów coraz lepszej koniunktury, która poprawiała się systematycznie od 2003 r., od bodźców wynikających z faktu wstąpienia do UE. Mam na myśli przykładowo takie czynniki jak wykorzystywanie przedakcesyjnych limitów eksportowych (np. przemysł spożywczy), sprzedaż materiałów budowlanych czy wzrost zakupu i leasingu samochodów osobowych oraz ciężarowych. To oczywiście tylko wybrane przykłady. W rzeczywistości efekt „wejścia” do UE dotyczył również wielu innych sektorów gospodarki.
Należy jeszcze wspomnieć o wyjątkowo korzystnych dla gospodarki zmianach kursu EUR/PLN w okresie od 2003 do I kw 2004 r. W lutym 2004 r. średni miesięczny kurs EUR/PLN był na pułapie 4,85 czyli najwyżej od 1990 r. (dla porównania do czasu pojawienia się EUR wykorzystałem przeliczoną markę niemiecką). Od tego czasu złoty stale się wzmacniał. Dopiero w bieżącym roku doszło do „wygaszenia” tendencji wzmacniania się złotego. W relacji do EUR złoty ulegał wprawdzie dalszej aprecjacji, ale to już raczej efekt zmian na rynku EUR/USD.
Wyniki finansowe przedsiębiorstw
Przychody ze sprzedaży w III kw 2005 w porównaniu do III kw 2004 wzrosły realnie o ok. 6%, co należy uznać za wynik dość przyzwoity. Przychody przedsiębiorstw przemysłowych wzrosły realnie o blisko 4%. Tempo przychodów było potwierdzeniem zmian w dynamice przychodów z produkcji sprzedanej jakie można było obserwować w przypadających na III kwartał miesiącach.
Miłą niespodziankę sprawiły osiągnięte rezultaty działalności gospodarczej mierzone za pomocą wskaźników rentowności obrotu za poszczególne kwartały. Rekordowe rezultaty roku ubiegłego oraz również rekordowy odsetek podmiotów wykazujących dodatnią rentowność netto na tle koniunktury gospodarczej w 2004 r., wskazywały na konieczność oczekiwania wyraźnie słabszych wyników przedsiębiorstw w bieżącym roku. W pierwszych dwóch kwartałach tego roku wskaźniki rentowności były niższe od analogicznych z roku ubiegłego o 1,0% do 1,5%. Tymczasem wskaźniki rentowności odnotowane w III kw 2005 były jedynie o 0,4% do 0,7% niższe od odnotowanych rok wcześniej. Biorąc pod uwagę tendencje po trzech kwartałach można zaryzykować prognozę, iż wskaźniki rentowności za cały bieżący rok będą niższe jedynie o ok. 1,0% od analogicznych za 2004 r.
Biorąc pod uwagę kroczące roczne wskaźniki rentowności brutto niemal na stałym poziomie utrzymały swoje wyniki sektory: przetwórstwa spożywczego (PKD 15; blisko 5,0%), produkcja wyrobów chemicznych (PKD 24; blisko 9,0%) czy produkcji pojazdów mechanicznych (PKD 34; 7,4%). Pomimo niewielkich spadków wciąż wysokie wyniki osiągają sektory związane z działami górnictwa i kopalnictwa (PKD od 10 do 14; łącznie blisko 17%), produkcji masy włóknistej (PKD 21; 10,1%), produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (PKD 23; 10,0%), produkcja gotowych wyrobów metalowych (PKD 28; 6,8%). Słabe wyniki odnotowują producenci wyrobów tytoniowych (PKD 16; 1,6%) oraz producenci pozostałych środków transportu (dominują tu producenci statków, samolotów i wagonów) (PKD 35; 0,0%). Z wyraźnym pogorszeniem mamy do czynienia w przypadku producentów sprzętu RTV oraz części i podzespołów elektronicznych (PKD 32; -3,3%). To akurat wpływ producentów monitorów i telewizorów.
Sektor budownictwa (PKD 45) utrzymał trend poprawy przychodów (dynamika realna) na poziomie II kwartału tego roku czyli ok. 11%. Niestety widać w bieżącym roku, że realny wzrost przychodów przestaje się przekładać poważniej na poprawę rentowności. W ubiegłym roku sektor uzyskał rentowność brutto na poziomie 1,8%. Należy przypomnieć, że w roku ubiegłym poprawa koniunktury zatrzymała realny spadek przychodów budownictwa. Czyli 2004 r. był pierwszym rokiem od 1999 r. kiedy produkcja budowlana przestała realnie spadać. Niestety pomimo iż roczny realny wzrost produkcji budowlano-montażowej zbliży się do 10%, to roczny kroczący wskaźnik rentowności brutto zatrzymał się na poziomie 1,8%.
W działach gospodarki reprezentujących usługi, roczna krocząca rentowność brutto wprawdzie spadła w większości przypadków, ale w niewielkim stopniu. Specyficznym przypadkiem jest działalność związana z naprawa, obsługą i sprzedażą samochodów oraz sprzedażą detaliczną paliw do nich (PKD 50). Czwarty kwartał z rzędu dział odnotował spadek przychodów. Roczna krocząca rentowność brutto spadła z 2,3% w IV kw 2004 r. niemal do zera w III kwartale bieżącego roku.
Pomijając działalność pocztowa i telekomunikacyjną (PKD 64), na uwagę zasługuje dział „hotelarstwo i restauracje” (PKD 55). Poprawa koniunktury i silny wzrost ruchu turystycznego w ostatnich kilku kwartałach zaowocowały niezwykle silną poprawa sytuacji finansowej tego działu. Od IV kw 2004 r. dział utrzymuje rentowność brutto na poziomie 9,0%, czyli wskaźniki widziane ostatnio na przełomie dekad.
Marek Żeliński, grudzień 2005
