OPINIE EKONOMICZNE

Wczorajsza decyzja RPP o obniżeniu stóp procentowych o 25 pb została odebrana przez ekonomistów z lekkim zaskoczeniem. Czy zasadnie? Nie wiem czy ma sens toczyć spory i dyskusje o tym. Problem polegał na tym, że środowisko ekonomistów bankowych, opierając się nieco na słowach A.Glapińskiego i kilku innych członkach RPP na początku II kwartału, zaczęło kreować pewien scenariusz obniżek. Kierunek zmian inflacji zdawał się uzasadniać cięcia. Ostatecznie zapanowało przekonanie, że cięcie stóp w tym roku sięgnie ok. 1 pp. Nie praktykuje się jednorazowej zmiany o 1 pp (czy mówiąc dokładniej: jest to ogromna rzadkość), więc ekonomiści zaczęli snuć scenariusze zmian. Można toczyć niekończące się spory w jaki sposób przeprowadzić cięcie stóp o 1 pp w danym okresie. Dwa razy po 0,5 pp czy cztery razy po 0,25 pp. Z przerwami, czy bez? Antycypować spadek inflacji, czy dostosowywać się do jej spadku? O ile decyzja z maja nie zaskoczyła rynku, to już brak cięć na spotkaniu w czerwcu i decyzja wczorajsza już pewnym zaskoczeniem były. Moim zdaniem atmosferę szybkiej akcji cięć rozkręciła w II kwartale grupa bankowych makroekonomistów.

Nie ma prostego schematu, wzorca czy algorytmu na tempo zmian stóp, ani sposób komunikacji nastawienia do zmiany. To wypadkowa wiedzy, doświadczeń, przekonań ekonomicznych i niemała doza dobrze rozumianej eksperckości. Stąd nie rozumiem części ekonomistów, którzy wydają w mediach ostre sądy. Część ekonomistów bankowych dostała małą nauczkę. Zaś pan Glapiński powinien mniej mówić i skupić się na stopie referencyjnej. Ponadto, przed każdą konferencją, powinien dokładnie sobie przypomnieć co komunikował przez poprzednie sześć miesięcy. Jego oratorskie skłonności, dar niuansowania i wyprowadzania pobocznych wątków na konferencjach bardzo utrudniają odbiór medialnego przekazu. Po prostu przekaz staje się niestabilny, co utrudnia jego interpretację.

No dobra, a co ja bym zrobił? Rozbiłbym obniżki na porcje po 0,25 pp w odstępach 1-2 miesięcznych. W tym roku byłoby to łącznie od 0,75 pp do 1 pp. Projekcje inflacji prezentowane przez NBP wskazują, że zbicie inflacji to mozolny proces i podejście dostosowawcze (czyli trochę konserwatywne) wcale nie jest obecnie złe. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na to co od dawna sygnalizuje m.in. pani Joanna Tyrowicz z RPP. Projekcje NBP jednoznacznie sugerują, że sprawne i trwałe zbicie inflacji wymaga wolniejszego tempa redukcji stóp. Tymczasem większość członków RPP i niemała część makroekonomistów ma lekceważący stosunek do materiału prezentowanego przez statystyków z NBP. Tzn. z uwagą przeglądane są prognozy inflacji i scenariusze, ale przy jakiej to jest stopie referencyjnej, nie ma już dla czytelników tych raportów znaczenia. A szkoda.

Temat podatku od dochodów kapitałowych powraca niemal przy każdej kampanii wyborczej. Jeszcze obecny rząd nie zdążył wywiązać się ze swojej obietnicy modyfikacji podatku, a już Karol Nawrocki obiecał w kampanii jego zniesienie i wielce prawdopodobne, że nowy prezydent będzie chciał swój pomysł jak najszybciej wprowadzić w życie. Nie mam wrażenia, by tzw. podatek Belki był czołowym problemem Polaków, stąd nie rozumiem dlaczego w kampaniach wyborczych trafia na listę obietnic, od redukcji po zniesienie.

Podatki od zysków kapitałowych istnieją w większości krajów UE czy OECD, stąd ustanowienie takiego podatku w Polsce nie powinno nikogo dziwić. Pod względem skali opodatkowania lokujemy się raczej w drugiej połowie, więc też nie ma na co narzekać.

Być może wadą podatku jest ograniczona lista bodźców czy zachęt do oszczędzania / inwestowania w papiery udziałowe itp. czy oszczędzania długoterminowego. Niemniej warto przypomnieć, że mamy bogatą ofertę ukierunkowaną na gromadzenie środków na okres po zakończeniu aktywności zawodowej (III filar). Można też uciekać przed podatkiem korzystając z funduszy parasolowych.

Mam mieszane uczucia (czy raczej wątpliwości) wobec zarzutu, że podatek Belki ogranicza rozwój rynku kapitałowego. Tu raczej problemem jest ograniczona wiedza obywateli i obawy przed ryzykiem jakie wiąże się z inwestowaniem w akcje i inne instrumenty o dużym ryzyku. Niemniej nie mam nic przeciwko, żebyśmy szli w stronę rozszerzenia palety bodźców skłaniających obywateli do zainteresowania się rynkiem kapitałowym. Jak najbardziej możemy też podnosić próg opodatkowania.

Nie ma co jednak ukrywać, że podatek Belki ma cel fiskalny. Po prostu państwo musi szukać źródeł wpływów do budżetu i opodatkowuje różne sfery naszej aktywności ekonomicznej. Nie widzę powodu dlaczego dochody (zyski) kapitałowe nie miałyby podlegać opodatkowaniu

Polska ma stosunkowo niskie nakłady inwestycyjne i wszyscy mamy problem z wyjaśnieniem tego faktu. I – idąc dalej – z podaniem prostych recept na wzrost inwestycji. Nakłady brutto na środki trwałe w relacji do PKB, to 17,4% w 2024 r.  To jedna z najniższych wartości w UE. W latach 2012-24, średnie nakłady w UE oscylowały w przedziale 20%-22,5% (wartości większe w ostatnich latach). Dla Polski to przedział od ok. 20% w latach 2014-15, do podanych wyżej ponad 17% (w 2022 r niewiele ponad 16%).  Ekonomiści mają spory problem z wyjaśnieniem słabego poziomu inwestycji. Bo faktycznie, analiza danych nie daje prostej odpowiedzi. Mamy więc ‘dyżurne’ już zarzuty pod adresem państwa (ceny energii, płaca minimalna, biurokracja, podatki itd.), ale i sugestie, że struktura gospodarki i etap rozwoju uzasadniają nakłady na poziomie z ostatnich lat.

Zrzucanie winy na państwo wydaje mi się mało zasadne. Analiza inwestycji wg sektorów instytucjonalnych wskazuje, że w analizowanym okresie (od 2012 r.) nakłady Government do PKB w Polsce przewyższały średnią w UE lub były na jej poziomie. Słabiej natomiast wyglądały nakłady  z grupy Business investment. Ok. 4 pp poniżej średniej i jedne z niższych w UE. Wspomniane wcześniej zarzuty pod adresem państwa są raczej mało trafione, bo wątpię by poziom tych utrudnień był większy niż w innych krajach UE. Inwestycje zwalniały już w latach, gdy ceny energii i płaca min. były niższe. Podobnie że stopami procentowymi.

Argument, że proste porównania poziomu inwestycji z krajami UE jest bezzasadne też jest dyskusyjny. Wątpię by dało się obronić teorię, że akurat dla Polski osiągnięta w ostatnich kilku latach  stopa inwestycji jest ok.

Pozostaje więc jeszcze innowacyjność, którą możemy oceniać m.in. przez wydatki na R&D w relacji do PKB. O ile w przypadku sektora Government wypadamy źle, to dla Higher education dopiero w ostatnich latach dobiliśmy do średniej unijnej. Pytanie tylko, kto i na ile jest odpowiedzialny za badania? Państwo, czy podmioty gospodarcze? Te ostatnie również nie śpieszyły się ze wzrostem nakładów R&D. Przy średniej unijnej 1,3% PKB w 2012, nasi przedsiębiorcy wydawali raptem 0,3%. Na szczęście, powoli nabieraliśmy rozpędu i dla 2023 r. wartości wyniosły odpowiednio: 1,5% (UE) i 1% u nas.

Poziom nakładów w Polsce był mocno skorelowany z napływem funduszy unijnych. To dobra i zła wiadomość. Dobra, bo fajnie że fundusze były i są. Zła, bo ich rola w rozwoju Polski maleje. Ponadto jest to trochę pasywny bodziec rozwojowy.

Przyznaję, że wskazanie właściwiej (zapewniającej rozwój) stopy inwestycji dla Polski łatwe nie jest. Podobnie z precyzyjnym określeniem barier rozwoju i bodźców. Nie widzę jednak powodu, by unikać pytania czy aby krajowe firmy mają świadomość konieczności podniesienia skali inwestycji? Warto takie pytanie postawić, ponieważ znaczna część ekonomistów i przedsiębiorców standardowo winą obarcza państwo.

Prezydent A.Duda złożył w Sejmie projekt ustawy, by w konstytucji wprowadzić minimalny próg wydatków na obronność. Próg został określone na 4% PKB. Dlaczego nie 3,2%, czy 4,8%? Nie wiem. Wg prezydenta, próg ma być zabezpieczeniem przed próbą obniżenia wydatków. Moim zdaniem nie ma problemu poziomu wydatków, bo tu mamy polityczny konsensus. Tzn. żadne z większych ugrupowań politycznych nie krytykuje poziomu wydatków jakie ponosimy od 2023 (widoczne na wykresie), do prognozy na ten rok i lata najbliższe (powyżej 4,0%). Paradoks polega na tym, że to macierzyste ugrupowanie prezydenta i on sam przez 1,5 swojej kadencji tolerował niskie wydatki. W czasach obecnego prezydenta wydawaliśmy 2% PKB, by podnieść później do 2,2% czyli w stopniu podobnym jak średnio pozostali członkowie NATO. Szału więc nie było. Nasze wydatki wystrzeliły z chwilą wybuchu pełnoskalowej wojny za wschodnią granicą. Sytuacja zmusiła nas do natychmiastowego wzrostu wydatków na obronność. Warto przy okazji zauważyć, że nie tylko Polska podnosi wydatki, chociaż jest faktem, że jesteśmy liderem w NATO. Jeszcze w 2014 raptem 3 kraje NATO przekraczały poziom 2%. W latach 2021-2024 było to już odpowiednio: 6, 7, 10 i 22.

Poziom 4% jest relatywnie wysoki i za kilka lat wywoła debatą czy należy go utrzymywać. Dla porównania, USA wydają 3,4%, a w 2023 r. Korea Południowa, Izrael i Tajwan odpowiednio: 2,8%, 5,6% i 2,2%. Wątpliwe byśmy żyli w stanie ciągłego zagrożenia jak Izrael.

Problemem nie jest gotowość poniesienia wydatków na obronność, a źródła finansowania. Przypomnę, że funkcjonujemy w warunkach deficytu finansów publicznych rzędu 5% PKB. Prezydent wiele miesięcy temu deklarował obronę zdobyczy społecznych z lat 2015-2023. Może warto było wtedy, zamiast bronić m.in. 800 plus, zaproponować np. przejście na kryterium dochodowe przy tym świadczeniu, a uzyskane w ten sposób środki przeznaczyć na obronność.

Narzucenie 4% w konstytucji niczego nie rozwiązuje. Raczej nakręca polityczny spór, który utrudni dyskusje o docelowej wielkości armii i priorytetyzacji wydatków publicznych w zaistniałych okolicznościach geo-politycznych. Warto pamiętać, że stan finansów publicznych (poziom deficytu i zadłużenia) wyznacza możliwości ekonomiczne państwa na wypadek wojny lub kryzysu.

Podsumowując, takie ustawienie dyskusji o obronności czyni ją rywalizacją na patriotyzm i jest formą narzucenia własnej wizji armii (jej wielkości) bez merytorycznej dyskusji.

(link na raport NATO, z którego pochodzą dane do wykresu:

https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2024/6/pdf/240617-def-exp-2024-en.pdf

W ostatnich dniach rentowność polskich obligacji znowu zaczęła rosnąć. Obecnie jest to, przykładowo, ok. 6% dla papierów 10-cio letnich. Nie jest wielkim pocieszeniem, że wzrosty nie tylko nas w Europie dotknęły. Nadarzyła się więc okazja, żeby wrócić na chwilę do sporów (bynajmniej nie tylko polskich) o bezpieczny poziom zadłużenia, czy też rozwój w oparciu o wzrost zadłużenia. W tej dyskusji, zwolennicy nakręcania długu w relacji do PKB niezbyt chętnie poruszali temat kosztu obsługi zadłużenia. A ma to niebagatelne znaczenie, czego doświadczyliśmy  w ostatnich kliku latach. Obligacje z terminem wykupu 10 lat są tu tylko wybranym przykładem, bo na innych terminach wzrosty też miały miejsce.
W I połowie minionej dekady rentowność 10-latek spadła w okolice  3% z poziomu 6%. W 2020 r. rentowność obligacji przebiła 1,5%. Dla ministra finansów (MF) taka sytuacja, to marzenie, bo uwalnia krótkoterminowo miliardy złotych wskutek mniejszych kosztów obsługi długu i prowokuje do ich wydania. Przykładowo, to właśnie w okresie 2019-2021 weszły w życie tzw. 13-ta i 14-ta emerytura. Niestety, jak można było oczekiwać, tak niskie stopy procentowe, to zjawisko krótkoterminowe. Szereg wydatków publicznych z nami zostało, a koszt obsługi długu wzrósł.
Do czego zmierzam? Nawet przy stałym w relacji do PKB zadłużeniu, jego koszt bywa zmienny, a chwilami może sam przyczyniać się do nakręcania deficytu budżetowego. Zwolennicy zwiększenia zadłużenia Polski w relacji do PKB powinni pamiętać, że jesteśmy obarczeni takim ryzykiem bardziej ze względu na utrzymywaniu własnej waluty. Co przy skłonności do lekceważenia inflacji (co demonstrujemy śmiało od sześciu lat) czyni teorię z zadłużeniem dość niebezpieczną w rękach nieodpowiedzialnych polityków i/lub przedstawicieli RPP/NBP.
Na jednym z załączonym wykresów prezentuję zadłużenie Skarbu Państwa i koszt jego obsługi. Warto zwrócić uwagę, że przy niewielkich wahaniach długu w relacji do PKB w latach 2022-24, jego koszt wzrósł z 1% PKB w 2022 r. do niemal 2% w 2024 r. W ujęciu nominalnym oznacza to wzrost rocznych kosztów obsługi z 32,7 mld pln w 2022 r. do 67,6 mld pln w 2024 (a dokładniej z okresie XI’23-X’24). A nie jest to niestety koniec wzrostu kosztów obsługi.

Kilka dni temu przebiegły przez media informacje o kryzysie politycznym we Francji. Ma on też swoje ekonomiczne podłoże. Widać to już wyraźnie na poziomie kilku popularnych wskaźników prezentujących stan finansów publicznych. Jedną z przyczyn kryzysu była próba zmniejszenia deficytu finansów publicznych (dfp).

Od kilkunastu lat Francja należy do grona krajów w UE o najwyższym poziomie wpływów z danin publicznych i podobnych obciążeń do PKB. Wartość jest względnie stabilna i stanowi ok. 53% w relacji do PKB. Dla porównania, średnia z ostatnich 10 lat dla Polski do raptem 40,2%. Francja, mimo tak wysokiej skali obciążeń, nie potrafi zapanować nad wydatkami (transfery publiczne, np. emerytury, finansowanie sektora publicznego itd.), które w minionym 20-leciu wzrosły z 54% w 2004, do 57% do PKB w 2023 r. A bywały lata z większą skalą publicznych wydatków.

O ile funkcjonowanie w stanie permanentnego dfp jest często spotykane, to w przypadku Francji dfp w relacji do PKB plasuje ten kraj na niechlubnym podium w UE. Część klasy politycznej zdaje sobie sprawę ze skali problemu. Niestety, jakakolwiek poważniejsza próba reformowania finansów publicznych wywołuje strajki i polityczne kryzysy, jak obecnie.

Dfp w relacji do PKB w przypadku Francji, to – dla średniej z ostatnich 20 lat – 4,6%, a dla 5 lat (2019-2023) już 5,6%. Przy słabym tempie wzrostu PKB (średnie z ostatnich 10 lat, to 1,2% r/r) zapanowanie nad dfp dzięki większym wpływom podatkowym nakręcanym koniunkturą jest praktycznie niemożliwe. Zresztą problem jest raczej po stronnie wydatków.

Funkcjonowanie w warunkach tak znacznego i chronicznego dfp, powoduje konieczność coraz większego zadłużania państwa na pokrycie luki między wpływami a wydatkami. Z poziomu długu sięgającego 67% do PKB w 2004 (co już wtedy było znaczną wartością), Francja doszła do … 109% w 2023 r. Trwa w UE niechlubna rywalizacja między Francją a Hiszpanią, kto szybciej będzie zwiększał zadłużenie.

Francja nie ucieknie przed dyskusją nad racjonalizacją/reformą finansów publicznych. Warto przyjrzeć się przykładowi Francji i kilku innych krajów w UE i wyciągać wnioski. W Polsce od kilka lat przybywa polityków, publicystów i ekonomistów dość pobłażliwie podchodzących do dfp i finansowania rozwoju przez coraz większe (w relacji do PKB) zadłużenie. Nie neguje tego pomysłu, ale problemem jest określenie granic i dodatkowych warunków.

500+ to już 800+, więc tym bardziej należy zadać sobie pytanie o sens świadczenia i celowość utrzymywania w obecnej formie. Tym razem skupię się na celu, czy raczej jednym z głównych celów, jaki przyświecał programowi w czasach jego uruchamiania. Ambicją poprzedniego rządu było podniesienie wskaźnika dzietności. Wydaliśmy na program od 2016 do 2023 r. niemal 260 mld pln i dzietność przejściowo ledwo drgnęła w pierwszych latach działania programu. Tak skromne (wykres) efekty przy tak dużych nakładach uczą pokory przy projektowaniu programów społecznych. Wygląda na to, że nie doceniamy (nie rozumiemy?) ogromnych zmian jakie zaszły w społeczeństwie, lekceważymy je i/lub wciąż wiele zostało do zbadania.

Polska ma jeden z niższych wskaźników dzietności w UE oraz OECD. Jest to ok. 1,3 w 2022 r. Tymczasem tuż po wyjściu z socjalizmu, w 1990 r., wskaźnik wynosił 2,1. Zrzucanie na reformy, Balcerowicza, bezrobocie, brak szerokich programów wsparcia rodziny itd., to w najlepszych stopniu mała część prawdy. Od lat 70 i 80-tych w większości rejonów świata spada dzietność, przy czym kraje rozwinięte i rozwijające się, spadek dotknął najdotkliwiej. Bo był to spadek jako taki i zejście poniżej wartości ‘odtworzeniowej’ społeczeństw, czyli poniżej 2,1. Tylko jako ciekawostkę podam, że dla świata ogółem, wskaźnik odtworzeniowy jest utrzymany. Przynajmniej tymczasowo.

W świecie rozwiniętym zmieniły się normy społeczne i potrzeby. Wielodzietność przestała być celem dla większości par. Polska podlegała i podlega tym samym trendom, które odcisnęły swoje piętno na liczbie powoływanych na świat dzieci. Czy mogło być lepiej? Być może. Ale wątpię by wskaźnik dzietności dla Polski wyszedł poza medianę dla UE (wykres). Więc jeżeli mogło być lepiej, to w niewielkim stopniu.

Dołek, jak szereg innych krajów bogatszych, odnotowaliśmy ponad dwie dekady temu i od tamtego czasu powoli, powoli wskaźnik dzietności poprawia się odnotowując małe wahania. Nie ma niestety pewności czy to trwałe zjawisko. Powyższe nie oznacza, że programy wsparcia dzietności nie działają. Działają. Problem w tym, że musi to być wsparcie lepiej odpowiadające potrzebom, a nie banalne, proste i masowe przerzucanie pieniędzy w postaci świadczenie 500+/800+. Musimy też pogodzić się z faktem, że w społeczeństwie zaszły ogromne zmiany obyczajowe i priorytetów. O ile demografowie mają tego świadomość, to decydenci niekoniecznie lub błędnie odczytują społeczne potrzeby. Zadaniem dla polityków jest też uświadomić społeczeństwo, że efektywność świadczenia 500+/800+ jest skromna i to nie tylko w obszarze dzietności.

Rezerwy dewizowe to nie jest temat, który porywa publiczność. Niemniej od kilku lat dzieje się tam coś ciekawego, wartego komentarza. Kilka lat temu zarząd NBP podjął decyzję o zwiększeniu udziału złota w rezerwach dewizowych. W 2018 r. przystąpiliśmy do zakupów złota. Zakupy odbywają się w zmiennym tempie i tak, po kilku latach, z poziomu ok. 103 ton dobiliśmy do niemal 400. Udział złota w rezerwach wzrósł z blisko 4% do ok.15% obecnie. Celem jest 20%. Wg warunków z sierpnia (ceny uncji itd.) oznaczałoby to jeszcze konieczność zakupu ok. 125 ton złota.

Fakt zakupu złota jest w mediach ekonomicznych odnotowywany, a statystyki dostępne na stronie NBP. Ale dyskusji wokół tego nie ma. Nie da się nie zauważyć, że NBP  i media tzw, prawicowe niezwykle pompują temat złota od kilku lat. Pozostałe media zdają się tematu nie dostrzegać. Podobnie zachowują się ekonomiści, którym daleko do sympatyzowania z obecnymi władzami NBP. W mediach prawicowych zakup złota jest kreowany jako przejaw bogactwa i potęgi Polski.  Nikt odbiorców tych treści nie informuje o wadach i zaletach decyzji NBP, ani o tym, że zakup złota to przede wszystkim decyzja o modyfikacji struktury rezerw dewizowych z lepszym lub gorszym uzasadnieniem, a nie zakup z jakichś wolnych i zaoszczędzonych na boku środków przez władze NBP. Bogactwo kraju mierzy się zupełnie inaczej, a szeroko rozumiana siła i bezpieczeństwo, zależą od mnóstwa czynników, wśród których złoto niekoniecznie jest na pierwszym miejscu. Na tempo przyrostu rezerw ogółem, NBP wpływ miało i ma raczej niewielki.

Czy obecne zakupy złota przez NBP są do zaakceptowania? W skrócie i w uproszczeniu: TAK. Ale rozwijając temat, warto zwrócić uwagę na wiele ALE. Wbrew pozorom złoto nie jest pozbawione szeregu ryzyk. Decyzja o jego zakupie w relatywnie dużym stopniu jest uznaniowa i nieco ekspercka. Złoto jest ratunkiem (podnosi wiarygodność) przy załamaniu ekonomicznym czy politycznym świata wokół nas. Pytanie tylko: o jakiej skali kryzysu mówimy i czego w przyszłości się obawiamy. Cena złota zaliczała spadki w przeszłości. Ryzyko cenowe podnosimy sami tym, że od kilku lat grupa banków centralnych (w tym NBP) nakręca popyt na złoto wraz z ceną zakupu. Wiara w złoto opiera się na roli jaką ten metal odgrywa do chwili obecnej (przemysłowa, społeczna i ekonomiczna) w świecie jaki znamy. A wcale nie jest powiedziane, że tak będzie po wieczne czasy.

Złoto, podobnie jak dewizy na rachunkach, też można stracić. Słusznie złoto rozlokowaliśmy w trzech miejscach (USA, W.Brytania i Polska). Niemniej konflikty zbrojne sprzed dekad pokazały, że złota można zostać pozbawionym. Nam się cudem w czasie WWII udało złoto uratować, ale były kraje, które tyle szczęścia nie miały.

Czy docelowe 20% złota w strukturze rezerw to dużo? Odpowiedź łatwa nie jest. Po przebrnięciu przez szereg statystyk i porównań z innymi krajami, można się podjąć obrony planowanego poziomu 20% i powiedzieć: to optymalny poziom. Niemniej, o ile strukturę walutową rezerw da się relatywnie łatwo wyznaczyć, to już udział w niej złota niekoniecznie. Oczywiści po to są fachowcy/eksperci by się tego podjąć, gdy brak prostych wzorów i NBP ma pełne do tego prawo.

Podsumowując. Milczenie części ekonomistów w temacie wzrostu udziału złota w rezerwach jest w pewnym stopniu zrozumiałe. To nie jest spór na szkoły ekonomiczne, wzory czy modele.  Natomiast zupełnie nie rozumiem medialnego show (i mam krytyczny stosunek) jaki wokół zakupów złota i sprowadzenia jego części do Polski, zrobiło środowisko NBP (w tym prezes) i media prawicowe. To już proste wykorzystywanie ludzkich odruchów, że złoto = bogactwo, potęga i przejaw ekonomicznego geniuszu tych, którzy złoto kupili i sprowadzili do Polski.

Przeciwnicy przyjęcia euro opierają swój sprzeciw m.in. na zaletach utrzymania własnej waluty. Na ogół są one dość ogólnie zarysowane w ich medialnym przekazie. Jedną z tych zalet ma być możliwość prowadzenia własnej polityki gospodarczej i pieniężnej. Ma to (tzn. własna waluta)  dawać szersze spektrum działań rządowi. I tak i nie, moim zdaniem. Nie dość, że własną walutą nie sposób łatwo sterować, to dodatkowo przy niezdrowych zabawach decydentów po stronie rządu i NBP/RPP, obok potencjalnych korzyści, pojawiają się i wady. Moim zdaniem NBP/RPP przekazem słownym oraz działaniami wspierały poprzednią koalicję rządową. Sposoby, skala i metody wsparcia ulegały zmianie. Raz były to konkretne działania, a innym razem – tolerowanie zmian itd. 

Pojawia się pewne pytanie: co było powodem, że Polska od II połowy 2019 r. weszła do grona liderów inflacji w UE? Owszem, podobnie było w latach 2009-2012, ale przy radykalnie niższej inflacji i mniejszym zróżnicowania w ramach UE. Moim zdaniem prowadziliśmy politykę tolerowanie relatywnie wysokiej inflacji w przekonaniu, że trzymamy rękę na pulsie i że mamy kontrolę nad inflacją. A nawet jeśli tej kontroli nie mamy, to nie będzie to miało poważniejszych konsekwencji. Tymczasem życie napisało swój scenariusz. Inflacja poszybowała w górę. W rozrachunku wad i zalet własnej waluty, świadomą lub nie utratę kontroli nad inflacją (lub konieczność przejściowego tolerowania wysokiej inflacji) obrońcy własnej waluty i polityki pieniężnej pomijają. A szkoda, bo inflacja i ujemne realne stopy procentowe mocno dały się nam we znaki. 

Trzymanie się własnej waluty ma swoje konsekwencje. Doświadczyliśmy tego i dobrze by było, gdyby przeciwnicy euro odnieśli się do tego. Wmawianie społeczeństwu, że własna waluta to tylko zalety, to nieprawda. Trzymanie się własnej waluty ma też wady i bywa niebezpieczne oraz kosztowne dla społeczeństwa. Szczególnie gdy decydenci są przekonani, że czują gospodarkę i potrafią z właściwą siłą i we właściwym czasie pociągać za sznurki w przekonaniu, że prowadzą dobrą dla kraju politykę gospodarczą we współpracy z NBP/RPP. Tymczasem bywa, że się mylą lub sytuacja wymyka im się z rąk. 

Czytając artykuły o inwestowaniu na rynku nieruchomości na portalach finansowych, uderza podziw i przekonanie, że stopa zwrotu z nieruchomości musi być zawrotna. Sensacyjne artykuły o tym, jak w tym czy innym mieście wzrosły ceny mieszkań i ile można było na tym zarobić, tylko to podsycają. Oczywiście nikt nie kwestionuje istnienie tzw. złotych strzałów. Zapewniam jednak, że na innych rynkach też one istnieją. Generalnie, jeżeli ktoś uważa, że na nieruchomościach mieszkaniowych najlepiej się zarabia, może być w dużym błędzie. Wbrew pozorom stopa zwrotu nie jest szokująca.

Weryfikacja danych nie wymaga wielkiej mitręgi, pod warunkiem, że pójdzie się na małe uproszczenia nie rzutujące (zapewniam) negatywnie na finalne wnioski. Analizę cen mieszkań i ich zmienności można oprzeć na badaniu relacji wpływów z wynajmu kupionego mieszkania lub po prostu z liczenia stopy wzrostu cen mieszkań na rynku. O ile ceny mieszkań można pozyskać w excelu z raportów NBP (dane w układzie kwartalnym), to z najmem jest gorzej. Po prostu brak dostępnych za darmo baz danych. Ten czy ów portal potrafi udostępniać dane, po czym zmienia się podejście portali lub zasady prezentowania danych itd. i w efekcie po kilku krótkich latach udostępniania danych dot. stawek wynajmu zostaje przerwane/zmienione. Oczywiście można spisywać dane z udostępnianych za różne okresy tabel i analiz lub spisywanie bieżących stawek z portali zajmującymi się rynkami nieruchomości, ale to mnóstwo manualnej roboty.

W rzeczywistości już tylko przegląd udostępnianych w wyszukiwarkach internetowych wszelakich grafik (jedną z nich załączam) prowadzi do prostego wniosku: stopa zwrotu z wynajmu mieszkania, to raptem mniejsze lub większe kilka procent. Szału więc nie ma.

Podobnie z inwestowaniem rozumianym jako sprzedaż mieszkania zakupionego wcześniej. Roczna stopa wzrostu oparta na cenach z rynku wtórnego w oparciu o dane z NBP, daje wartość (w zależności od grupowania miast do analizy) między 7% a 8%.

Pomijam świadomie detale dotyczące liczenia stóp zwrotu. W rzeczywistości niewiele wnoszą do finalnych wniosków. Celem wpisu jest pokazanie, że przeciętna stopa zwrotu z nieruchomości nie szokuje i  nie jest to taki łatwy zarobek jakby się pozornie wydawało. Nie będę się już rozpisywał o problemach związanych – przykładowo – z najmem (niszczenie lokalu przez użytkowników, ryzyko prawne itd.). Analiza stóp zwrotu z powszechnie dostępnych instrumentów finansowych i ich rozkłady zmienności pokazują, że rynek nieruchomości zbliżone stopy zwrotu. Nawet stopa zwrotu liczona jako wynajmem z docelową sprzedażą nieruchomości (mieszkania) niczego istotnego do rozważań nie wnosi.

Po co ten wpis? Inwestycje/oszczędności warto dywersyfikować. Jeżeli jednak kogoś na zakup mieszkania nie stać, bo ma za małe oszczędności, to nie ma powodu do nadmiernego żalu.

Ilustracja prezentująca stopy zwrotu pochodzi z opracowania Biura Maklerskiego Banku Pekao.